در اسلام استفاده کردن از زیبائیهای طبیعت، لباسهای زیبا و متناسب، به کار بردن انواع عطرها، و امثال آن، نه تنها مجاز شمرده شده بلکه به آن توصیه و سفارش نیز شده است، و روایات زیادی در این زمینه از پیشوایان مذهبی در کتب معتبر نقل شده است.

به عنوان نمونه در تاریخ زندگی امام حسن مجتبی(ع ) می‏خوانیم هنگامی که به نماز برمی‏خاست بهترین لباسهای خود را می‏پوشید سؤال کردند چرا بهترین لباس خود را می‏پوشید؟ فرمود: «إِنَّ اللَّهَ جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمَالَ فَأَتَجَمَّلُ لِرَبِّی وَ هُوَ یَقُولُ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِد.؛ خداوند زیبا است و زیبایی را دوست دارد و به همین جهت، من لباس زیبا برای راز و نیاز با پروردگارم می‏پوشم و هم او دستور داده است که زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد برگیرید»

در حدیث دیگری می‏خوانیم که یکی از زاهدان ریایی به نام« عباد بن کثیر» با امام صادق(ع) روبرو شد، در حالی که امام(ع) لباس نسبتا زیبایی بر تن داشت، به امام گفت: تو از خاندان نبوتی، و پدرت علی (ع) لباس بسیار ساده می‏پوشید چرا چنین لباس جالبی بر تن تو است؟ آیا بهتر نبود که لباسی کم اهمیت‏تر از این می‏پوشیدی، امام فرمود: « وای بر تو ای عباد!، مَنْ حَرَّمَ زِینَهَ اللَّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ ؛ چه کسی حرام کرده است زینتهایی را که خداوند برای بندگانش آفریده و روزیهای پاکیزه را»؟  … و روایات متعدد دیگر.

انسان به مقتضای فطرت،جویای پاکیزگی ،زیبایی و آراستگی است و از ژولیدگی و پلیدی نفرت دارد و اسلام چون دین فطرت است به پیروانش دستور می دهد ، تا همواره مظاهر زشتی را از خود ومحیط زندگی خویش دور سازند و با ظاهری آراسته و زیبا در معرض دید همنوعان خود ظاهر شوند.

وقتی امیرالمؤمنین(ع) ابن عباس را به سوی خوارج فرستاد، او بهترین لباس های خود را پوشید و بوی خوش استعمال کرد و بهترین مرکبش را سوار گردید و نزد آن ها رفت. خوارج گفتند: تو از بهترین مردم هستی و با لباس های جبّاران و مرکب آنان نزد ما آمدی؟ ابن عباس در جواب آن ها این آیه را تلاوت کرد: «قُل من حرّمَ زینهَ اللّه الّتی اخرج لعباده و الطیّبات من الرّزق.»[4]

پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: « ان الله یُحِبُّ مِن عبیده اذاخرج الی اخوانه ان یَتَهَیّأَ لهم وَ یَتَجَمَّلَ ؛ خداوند دوست می‌دارد که چون بنده‌اش به سوی برادرانش بیرون می‌آید، خود را برای آنها آماده و زیبا سازد»

با نگاهی به سیره عملی پیامبر گرامی اسلام ص و امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ در برخورد با دیگران در می یابیم که در عین ساده زیستن و پرهیز از اسراف و تجمل گرایی موارد زیر را رعایت می کردند و دیگران را نیز به آن سفارش می نمودند

1- عطر زدن و خوشبو نمودن خویش.

2-  شانه زدن موی خویش.

3- ـ گاهی رنگین نمودن موی خود.

4- لباس تمیز و پاکیزه پوشیدن.

5ـ مرتب نمودن سر و وضع ظاهری در ملاقات با دیگران.

در سیره ی پیامبر اکرم(ص) آمده که بوی خوش استعمال می کرد،موهایش را شانه می زد،لباسش همیشه تمیز و زیبا بود،هنگام خروج از منزل در آینه نگاه می کرد،رنگ کفش و لباس آن حضرت با هم متناسب بود و عمامه ای که به سر می نهاد به قامتش برازندگی ویژه می داد .

طبرسی در باره ی علاقه ی آن حضرت به آراستگی می نویسد:« رسول خدا(ص)عادتش این بود که به آینه نگاه می کرد و موی سرش را صاف می نمود و شانه می زد و چه بسا در برابر آب،موی سر خود را منظم می کرد و نه تنها برای خانواد ه ی خود بلکه برای اصحاب خویش نیز تجمل می نمود .  روزی مردی ژولیده مو ،با ،ریش بلند ونا منظم خدمت رسول اکرم (ص)آمد،حضرت فرمود:«این مرد روغن پیدا نکرده تا موهایش را صاف و منظم کند؟بعضی از شما نزد من می آیید در حالی که قیافه ی شیطان را دارید»

پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: « لِیَتَزَیَّنَ اَحَدُکُم لأَخیهِ الْمُسْلِمِ کما یَتَزَیَِّنَ لِلْغَریبِ الَّذی یُحِبُّ أَنْ یراه فی احسن الهَیئه؛ هر یک از شما خود را برای برادر مسلمانش همان گونه بیاراید که برای بیگانه‌ای که دوست دارد وی را در بهترین شکل ببیند، می‌آراید».

پیشوایان اسلام به تمایل جوان به خودآرایی و تجمل دوستی در چارچوب اخلاق و مصلحت جامعه توجه داشته‌اند و خودآرایی را برای جوان تحریم نکرده‌اند.  علی (ع) جامه بهتر را به غلامش قنبر که جوان بود، داد تا تمایل زیباپسند قنبر را ارضا سازد. سپس خطاب به وی فرمود: «تو جوانی و مانند سایر جوانان به تجمل و زیبایی رغبت بسیار داری و به علاوه من از خدای خود حیا می‌کنم که لباس خودم بهتر باشد».

در همین زمینه امام جعفر صادق (ع) نیز فرموده است:
« إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ التَّجَمُّلَ وَ یَکْرَهُ الْبُؤْسَ وَ التَّبَاؤُسَ فَإِنَّ اللَّهَ إِذَا أَنْعَمَ عَلَی عَبْدٍ نِعْمَهً أَحَبَّ أَنْ یَرَی عَلَیْهِ أَثَرَهَا. ؛خداوندزیباست  زیبایی و خودآرایی را دوست دارد و بینوایی و قیافه فقرآلود را ناخوش می دارد. هرگاه خداوند به بنده ای نعمتی دهد، دوست دارد اثر آن را در او ببیند. »
در این هنگام یکی از یاران حضرت سؤال نمود: چگونه؟ حضرت در پاسخ وی فرمود: « یُنَظِّفُ ثَوْبَهُ وَ یُطَیِّبُ رِیحَهُ وَ یُجَصِّصُ دَارَهُ وَ یَکْنُسُ أَفْنِیَتَهُ حَتَّی إِنَّ السِّرَاجَ قَبْلَ مَغِیبِ الشَّمْسِ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ؛

مواردی که امام برشمرد، عبارتند از:

1- لباس تمیز پوشیدن.

2- ـ خوشبو نمودن خود و استعمال عطر.

3-ـ نیکو و زیبا ساختن خانه و کاشانه.

4- جارو نمودن جلوی در خانه .

5- چراغ روشن نمودن پیش از غروب (که موجب رفع فقر و زیادی روزی می شود(

در حدیث دیگری نیز امام صادق ـ (ع)ـ امر فرمود:  «الْبَسْ وَ تَجَمَّلْ فَإِنَّ اللَّهَ جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ لْیَکُنْ مِنْ حَلَالٍ[13]؛لباس زیبا بپوش; زیرا خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد، اما باید حلال باشد. »

نکته جالبی که امام در این حدیث بر آن تأکید می کند آن است که بایستی آدمی ظاهر خود را آراسته نماید و لباس زیبا و مناسب بپوشد، اما این آراستگی لازم است از راه حلال باشد، نه آن که به هر قیمتی ـ هر چند از راه حرام و غیرمشروع ـ انسان ظاهر خود را بیاراید.   امام صادق (ع) در این حدیث ،  دربارۀ چگونگی تجمل، به لباس پاکیزه و بوی خوش و خانۀ زیبا و تمیز اشاره کرده‌اند.

خداوندمتعال در قرآن کریم می فرماید: «و أمّا بنعمه ربّک فحدّث؛ و نعمت‌های پروردگارت را بازگو و آشکار کن».

یکی از مصادیق آشکار نمودن نعمت (که بخشی از شکر نعمت است) این است که انسان لباس مناسب و پاکیزه بپوشد و ظاهر آراسته داشته باشد. امام صادق (ع) به یکی از یارانش می گوید : « إِظْهَارُ النِّعْمَهِ أَحَبُّ إِلَی اللَّهِ مِنْ صِیَانَتِهَا فَإِیَّاکَ أَنْ تَتَزَیَّنَ إِلَّا فِی أَحْسَنِ زِیِّ قَوْمِکَ ؛ نمایان کردن نعمت ،نزد خدا از نگه داشتن آن محبوب تر است پس مبادا که جز به بهترین شکل مورد پسند به سوی قومت بیرون آیی. » از مفهوم حدیث مذکور چنین بر می آید که آراستگی در فرهنگ دین مبین اسلام از جایگاهی رفیع برخوردار است .

شیخ حر عاملی ، پیشین،  ج 4 ،ص 455

محمد بن یعقوب کلینی، پیشین، ج : 6 ص : 442

ر.ک:  سید محمد مقدس­نیا و محمد­مهدی محمدی، آداب معاشرت، مشهد، پیک جلال، 1379، ص101

محمدبن یعقوب کلینى، پیشین، ج 6، ص 442

حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق،ج1،چاپ چهارم، قم:انتشارات شریف رضی، 1412ق، ص 35.

ابوالقاسم پاینده،  نهج الفصاحه، انتشارات جاویدان علمی، 1346،ص ۱۵۹.

حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق،  پیشین، ج ۱،ص۳۶.

ملا محسن فیض کاشانی،محجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء،تصحیح علی اکبر غفاری، ج۱،چاپ چهارم، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق، ص۳۰۹

محمد بن یعقوب کلینی ،پیشین ، ج6،  ص 440

حسن بن فضل طبرسی، پیشین ، ج 1، ص 224.

شیخ حر عاملی ،پیشین، ج 5 ،ص  8

همان

همان ، ص 6

ٔ ضحی /11

محمد بن یعقوب کلینی،پیشین، ج 6، ص 441