مفهوم آراستگی

آراستگی از نظر لغوی مصدری به معنای زینت دادن و تزیین کردن است . اما معانی دیگر مانند نظم و مرتب بودن ، هماهنگ بودن و آماده و مهیا بودن نیز برای آن گفته شده ، که کاملاً مرتبط با معنای اول است ، زیرا تزیین کردن به نوعی با نظم و تقارن همراه است و در واقع شخصی که در ارتباط با عمل تزیین و آراستن می باشداز طریق مجموعه آراسته شده با بیننده ارتباط برقرار می نماید وهر چه از اصول و قواعد فطرت زیبا پسند بهتر آگاه باشد، این ارتباط قویتر و عمیق تر خواهد بود.

آراستگی ظاهر یعنی رسیدگی به وضع ظاهری از نظر پاکیزگی ، نظم و ترتیب و ..

البته این آراستگی ظاهری به معنای تجمل گرایی و پوشیدن لباسهای فاخر ، پیروی از مد و … نیست بلکه منظور استفاده مناسب از امکانات موجود و پوشیدن لباسهایی که در عین حالی که ساده هستند مرتب و تمیزند.

این نکته درست است که آراستگی مرتبط باظاهر انسان است، اما نوعا خود گویای درون و شخصیت فرد می باشد. اگر فردی آراسته و مرتب بود می تواند برداشتی خوب ازخود(درون و شخصیتش) به طرف مقابل تحویل دهد و همچنین برقرار کردن ارتباط او بادیگران بسیار ساده و راحت می باشد. ازجمله خلقیاتی که یک فرد آراسته، با ظاهر آراسته اش به دیگران می فهماند مرتب و منظم بودن، ساده بودن، تجمل گرا بودن و ضعف شخصیتی یا قوی بودن شخصیت است.

2-2 جایگاه تجمل و آراستگی در قرآن و روایات

موازنه ی میان مادیات و معنویات مورد توجه جدی دین اسلام است و در هدایت جامعه نیز باید به هردو بعد، توجه شود. در همین راستا ، دین مبین اسلام  به تفصیل به موضوع آراستگی پرداخته و راه را برای پیروانش روشن نموده است و ما در اینجا به کتاب حق رجوع می نمائیم تا با استناد ازآن شرح مطلب نمائیم.  در قرآن کریم آمده است : « إِنَّا زَیَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْیَا بِزِینَهٍ الْکَوَاکِب …[3] ما نزدیک ترین آسمان را با ستارگان بیاراستیم .. ». در این آیه خداوند بیان داشته که ستارگان زینتهای آسمان هستند .بنابراین زینت و آراستگی فی نفسه امری مذموم و ناپسند نیست . لذا خداوند در خلقت آسمانها و زمین از زینت استفاده نموده است .

این دستور الهی است که به مؤمنان سفارش می کند هم به آخرت توجه کنند و هم نیازهای مادی خویش رابرطرف سازند . لذا قرآن می فرماید: « وَ ابْتَغِ فیما آتاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَهَ وَ لا تَنْسَ نَصیبَکَ مِنَ الدُّنْیا وَ أَحْسِنْ کَما أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ وَ لا تَبْغِ الْفَسادَ فِی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُفْسِدین؛ و در آنچه خدا به تو داده، سرای آخرت را بطلب و بهره‏ات را از دنیا فراموش مکن و همان‏گونه که خدا به تو نیکی کرده نیکی کن و هرگز در زمین در جستجوی فساد مباش، که خدا مفسدان را دوست ندارد! »

نیز می خوانیم : « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَیِّباتِ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَکُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُعْتَدین؛ ای کسانی که ایمان آورده‏اید! چیزهای پاکیزه را که خداوند برای شما حلال کرده است، حرام نکنید! و از حدّ، تجاوز ننمایید! زیرا خداوند متجاوزان را دوست نمی‏دارد. »

به طور کلی، به دلیل آن که محتوای دعوت انبیای الهی با فطرت سالم انسانی هماهنگ است، هیچ دلیلی بر اباحه نعمت های الهی و مطلوبیت استفاده از آن ها بالاتر از جاذبه طبع و موافقت فطرت انسانی با آن ها (به شرط اعتدال) وجود ندارد.[7]

خداوند بهره گیری از زینت را برای مسلمانان مجاز دانسته و صراحتا اعلام می دارد که بندگان خدا،حق استفاده از زینت ها را دارند:

« قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَهَ اللَّهِ الَّتی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَ الطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ ؛ :بگو چه کسی زینت های خدا را که برای بندگان خود آفرید حرام کرده است و از استفاده رزق حلال و پاکیزه منع کرده است. »

آن دسته از زینت هایی که مصرفش عیب ندارد ،همان چیزهایی است که در این آیه آمده است :

«زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَ الْبَنِینَ وَ الْقَنَاطِیرِ الْمُقَنطَرَهِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهِ وَ الْخَیْلِ الْمُسَوَّمَهِ وَ الْأَنْعَمِ وَ الْحَرْثِ  ذَالِکَ مَتَعُ الْحَیَوهِ الدُّنْیَا  وَ اللَّهُ عِندَهُ حُسْنُ الْمََاب ؛در چشم مردم آرایش یافته است، عشق به امیال نفسانی و دوست داشتن زنان و فرزندان و همیانهای زر و سیم و اسبان داغ برنهاده و چارپایان و زراعت. همه اینها متاع زندگی این جهانی هستند، در حالی که بازگشتنگاه خوب نزد خدا است. »

هر چیزی که از انسان عیب پوشی کند وموجب آراستگی او باشد، «زینت» است؛ مانند کمالات اخلاقی و یا انواع لباس ها و آرایش هایی که موجب جلب نظر دیگران شود و نفرت را بزداید. بنابراین، لباس های کهنه، موهای ژولیده، بدن کثیف، آلودگی و بی نظمی در منزل یا محیط کار نمونه هایی از عوامل نفرت زا هستند که خداوند متعال آن ها را برای یک انسان، به ویژه برای افراد با ایمان، نمی پسندد. از این رو، زیبایی و آراستگی را محبوب فطری انسان قرار داده و او را اجتماعی آفریده و نحوه آراستن خویش را به او الهام کرده است تا هم مورد رغبت دیگران باشد و هم با برقراری روابط اجتماعی، نیازهای روحی و مادی جامعه تأمین گردند.

در مورد نزول آیات فوق روایات متعددی نقل شده است، از جمله اینکه:روزی پیامبر(ص) درباره رستاخیز و وضع مردم در آن دادگاه بزرگ الهی بیاناتی فرمود، این بیانات مردم را تکان داد و جمعی گریستند به دنبال آن جمعی از یاران پیامبر(ص) تصمیم گرفتند، پاره‏ای از لذائذ و راحتیها را بر خود تحریم کرده و به جای آن به عبادت پردازند، امیر مؤمنان علی(ع) سوگند یاد کرد که شبها کمتر بخوابد و مشغول عبادت باشد، بلال سوگند یاد کرد که همه روز روزه باشد، عثمان بن مظعون قسم یاد کرد که آمیزش جنسی را با همسر خویش ترک گوید و به عبادت پردازد.

محمد معین، پیشین ،ج 1، ص180

واژه های زیبائی و آرایش و آراستگی در قرآن عبارتند از: زینه، حِلیَه و تَبَرُج.

«زیـنـَه» (ر.ک:  الأعراف / 32 ،یونس / 88،النحل / 8 ، الکهف/7 ،الکهف/ 28 ،الکهف / 46 ،طه /87 ،الحجرات / 7 ،الحدید / 20 ، الحجرات / 7،الحدید / 20 ) : بمعنی مصدری بمعنی: زیبا نمودن است. یعنی اینکه چیزی زشت است یا زیبائی ندارد و آنرا زیبا میکنیم. معنی اسمی بمعنی چیزی است که چیزی را زیبا می کند. بعبارتی دیگر زینت یعنی: زیبائی ساختگی.

«حِلیه» (الرعد / 17 ،النحل / 14،فاطر / 12): بمعنی: زیوری نمودن و با زیور آراستن، و زیور آلات و جواهرات است.

«تـَبَـرُّجْ» (ر.ک: احزاب/33): بمعنی: زندگی یا آرایش و ویرایش زندگی اشرافی و مصرفی داشتن است.

 صافات /6

 قصص/77

 مائده /87

شخص مؤمن – که مصرف خود را براساس قرآن قرار داده- همان طور که درآمدش را بر این اصل استوار ساخته و می خواهد الگویی برای مسلمین باشد؛ باید توجه نماید که خداوند چه چیزهایی را حلال و پاک و چه چیزهایی را حرام و ناپاک قلمداد کرده تا بتواند از آن ها استفاده نماید.

سید جمال الدین موسوى،ملاحظاتى پیرامون پیام هاى اقتصادى قرآن، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1368، ص 467ـ476.

  اعراف/ ۳۲.

 آل عمران /14

محمدحسین طباطبائى،پیشین،ج 8،ص 7-9